PROGRAMLAMA DİLLERİNİN TARİHİ
Bilgisayar programlama, bugün yaşadığımız dijital çağın temeli
Sosyal medyadaki bir gönderiyi her beğendiğinizde, bir e-posta gönderdiğinizde veya telefonunuzda bir alarm kurduğunuzda, perde arkasında bir programlama dili çalışıyor. Ama her şey nasıl başladı?
Programlama dilleri tarihi turuna çıkarken bana katılmanızı istediğim için bu yazıyı sizinle paylaşıyorum. Bu retrospektif, yıllar içinde bilgisayar programlamanın ne kadar geliştiğini gösterecektir. Sizi eski dillerden ve karmaşık makine kodlarından, günümüzün favori teknolojilerine güç veren sofistike ve insan tarafından okunabilir dillerine geri götürecektir.
İçindekiler
- İlk Programlama Dili
- Programlama Dillerinin Tarihi: Kronoloji
- Bugün hala hangi eski programlama dilleri kullanılıyor?
- Erken Dönemde Microsoft ve Apple’ın Programlama Dilleri
- Günümüzün en popüler programlama dili nedir?
- Sonuç
İlk Programlama Dili
İlk programlama dilinin 1843'te icat edildiğini biliyor muydunuz? Açıkçası ben bilmiyordum :) Günümüzdeki yazılımlara ışık tutan ve uğraşılması zor olsa da bilişim sektörüne çok büyük faydalar sağlayan Program Dili‘nin ilk adı asla Programlama Dili değil Makine Dili olarak adlandırılıyordu. Ada Lovelace, o zamanlar bilgisayar olmadığından bir kağıda yazdığı, eski bir bilgisayar makinesi için ilk makine algoritmasını geliştirmiş.
Ulan bilgisayar makinesi de demezsin. Tamam teoride ve uygulamada makine de, bilgisayar işte abi :)
Bilgisayar MAKİNASI :)
Programlama dilleri açık bir şekilde o zamandan beri uzun bir yol kat etti, ancak programlama dillerinin tarihini anlamak için önce kökenlerini kabul etmek gerek.
Programlama Dillerinin Tarihi: Kronoloji
Aşağıda, programlama dillerinin geçmişinin bir zaman çizelgesi listelenmiştir. Bilinen ilk programlama dilleri, eski bilgisayar makinelerine manuel olarak girilen karmaşık makine kodlarıydı. Bilgisayarın elektriksel devrelerinin açık ve kapalı olması durumunun 1–0’larla ifade edilmesi makine dillerine ait bir özellikti fakat bu kodların yazılması zor ve hataya açık bir durumdu. Keşfedeceğimiz gibi bilgisayar programlama dilleri, makine kodlarından, insan tarafından okunabilir kodlara dönüştü.
1843: Ada Lovelace’ın Makine Algoritması
Ada Lovelace, Charles Babbage’ın Fark Makinesi (Difference Machine) için tüm programlama dillerinin temelini oluşturan ilk makine algoritmasını icat etti.
1944–45: Plankalkül
1944–45 arasında bir yerde Konrad Zuse, Plankalkül (Plan Calculus) adlı ilk “gerçek” programlama dilini geliştirdi. Zuse’un dili diğer makine algoritmalarının yanı sıra, rutin işlemleri gerçekleştirmek için defalarca çağrılabilen kod parçalarını depolayan prosedürlerin oluşturulmasına izin verdi.
1949: Assembly Dili
Cambridge Üniversitesi’nde Maurice Vincent Wilkes ve ekibi tarafından 1951'de geliştirilen Assembly Dili, dünyanın ilk bilgisayarlarından birisi sayılan EDSAC (Electronic Delay Storage Automatic Calculator) ’de kullanıldı. Assembly dili, makine kodunun dilini basitleştiren bir tür düşük seviyeli programlama diliydi. Başka bir deyişle, bir bilgisayarı çalıştırmak için gereken özel talimatlardı.
1949: Shortcode (Kısa Kod)
Shortcode (Kısa Kod) veya Short-order code (Kısa-sipariş kodu), 1949'da John McCauley tarafından önerilen ilk Yüksek Seviyeli Dil (HLL)’di. Ancak, aynı yıl BINAC* bilgisayarı ve 1950'de UNIVAC** için Kısa Kodu uygulayan kişi William Schmitt’ti.
*BINAC: 1949 yılında Eckert-Mauchly Computer Corporation tarafından Northrop Aircraft Company için tasarlanan erken bir elektronik bilgisayardı.
** UNIVAC: Amerika Birleşik Devletleri’nde üretilen iş uygulamaları için ilk genel amaçlı elektronik dijital bilgisayar tasarımıydı.
1952: Autocode (Otomatik Kod)
Autocode (Otomatik kod), bir programlama dili ailesi için kullanılan genel bir terimdir. İlk olarak Alick Glennie tarafından Manchester Üniversitesi’ndeki Mark 1* bilgisayarı için geliştirilen Otomatik Kod, derleyici adı verilen bir program kullanılarak doğrudan makine koduna çevrilebileceği anlamına gelen, uygulanan ilk derlenmiş dil oldu. Otomatik kod, Mark 1'e ek olarak Ferranti Pegasus** ve Sirius***’un ilk bilgisayar makinelerinde kullanıldı.
*Harvard Mark I: Harvard Üniversitesi’nde geliştirilmiş ve II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru kullanılmış bir elektromekanik bilgisayardır.
**Ferranti Pegasus: Hem mühendisler hem de programcılar için hayatı kolaylaştırmak için tasarım özelliklerine öncülük eden, Ferranti Ltd. tarafından inşa edilen erken bir İngiliz vakum tüp bilgisayardı.
*** Sirius: Sirius Systems Technology, Kaliforniya, Scotts Valley’de bulunan bir kişisel bilgisayar üreticisiydi.
1957: FORTRAN
FORmula TRANslation (Formül Çevirisi) veya FORTRAN, John Backus tarafından oluşturulmuştur ve günümüzde kullanılan en eski programlama dili olarak kabul edilmektedir. Programlama dili, üst düzey bilimsel, matematiksel ve istatistiksel hesaplamalar için oluşturuldu. FORTRAN, bugün hala dünyanın en gelişmiş süper bilgisayarlarının bazılarında kullanılmaktadır.
1958: ALGOL (Algorithmic Language)
Algorithmic language (Algoritmik Dil) veya ALGOL, Amerikalı ve Avrupalı bilgisayar bilimcilerinden oluşan ortak bir komite tarafından oluşturuldu. ALGOL, Pascal, C, C ++ ve Java gibi en önemli programlama dillerinden bazılarının geliştirilmesi için başlangıç noktası olarak hizmet etti.
1958: LISP (List Processor)
List processor (Liste işlemcisi) veya LISP, Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) John McCarthy tarafından icat edildi. Başlangıçta yapay zeka için tasarlanmış olan LISP, günümüzde hala kullanılmakta olan en eski programlama dillerinden biridir ve Ruby veya Python yerine kullanılabilir. Acceleration, Boeing ve Genworks gibi şirketler teknolojilerinde hala LISP kullanıyor.
1959: COBOL (Common Business Oriented Language)
Common Business Oriented Language (Ortak İş Odaklı Dil-COBOL), birçok kredi kartı işlemcisinin, ATM’lerin, telefon ve cep telefon görüşmelerinin, hastane sinyallerinin, trafik sinyal sistemlerinin ve daha birçok sistemin arkasındaki programlama dilidir. Dilin gelişimi Dr. Grace Murray Hopper tarafından yönetildi ve tüm marka ve bilgisayar türlerinde çalışabilecek şekilde tasarlandı. COBOL, günümüzde hala öncelikle bankacılık sistemleri için kullanılmaktadır.
1964: BASIC (Beginner’s All-Purpose Symbolic Instruction Code)
Beginner’s All-Purpose Symbolic Instruction Code; Türkçesiyle “Tüm Yeni Başlayanların Sembolik Talimat Kodları” bir diğer adıyla BASIC, Dartmouth College’daki bir grup öğrenci tarafından geliştirilmiştir. Dil, güçlü bir matematik veya bilgisayar anlayışına sahip olmayan öğrenciler için yazılmıştır. Dil, Microsoft kurucuları Bill Gates ve Paul Allen tarafından daha da geliştirildi ve şirketin ilk pazarlanabilir ürünü oldu.
1970: PASCAL
Fransız matematikçi Blaise Pascal’ın adını taşıyan programlama dili, Niklaus Wirth tarafından Blaise Pascal’ın onuruna geliştirildi. Amacı, bilgisayar programlama için bir öğrenme aracı olmak, bu da öğrenmesi kolay olduğu anlamına geliyordu. Kullanım kolaylığı ve gücü nedeniyle şirketin ilk günlerinde Apple tarafından tercih ediliyordu.
1972: Smalltalk
Alan Kay, Adele Goldberg ve Dan Ingalls tarafından Xerox Palo Alto Araştırma Merkezi’nde geliştirilen Smalltalk, bilgisayar programcılarının anında kodu değiştirmesine izin verdi. Python, Java ve Ruby gibi günümüzün görünür dilleri Smalltalk’ı tam anlamıyla gösterdi. Leafly, Logitech ve CrowdStrike gibi şirketler teknoloji yığınlarında Smalltalk kullandıklarını belirtiyor.
1972: C
Unix işletim sistemiyle birlikte kullanılmak üzere Bell Telefon Laboratuvarlarında Dennis Ritchie tarafından geliştirilmiştir. C olarak adlandırıldı çünkü “B” adı verilen daha önceki bir dile dayanıyordu. Mevcut önde gelen dillerin çoğu C’nin türevleridir; C #, Java, JavaScript, Perl, PHP ve Python. Ayrıca Google, Facebook ve Apple gibi büyük şirketler tarafından da hala kullanılıyor.
1972: SQL (O dönemlerdeki adıyla SEQUEL)
SQL ilk olarak IBM araştırmacıları Raymond Boyce ve Donald Chamberlain tarafından geliştirilmiştir. SEQUEL (o dönemlerde bahsedildiği şekli), veritabanlarında depolanan bilgileri görüntülemek ve değiştirmek için kullanılır. Günümüzde dil bir kısaltmadır; Yapılandırılmış Sorgu Dili(Structured Query Language) anlamına gelen SQL. SQL kullanan çok sayıda şirket var ve bunlardan bazıları Microsoft ve Accenture’dır.
1980/81: Ada
Ada, ilk olarak CUU Honeywell Bull’dan Jean Ichbiah liderliğindeki bir ekip tarafından Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı ile sözleşme kapsamında tasarlandı. Ada, 19. yüzyılın ortalarında matematikçi Ada Lovelace’ın adını taşıyan, yapılandırılmış, statik olarak yazılmış, zorunlu, geniş spektrumlu ve nesne yönelimli üst düzey bir programlama dilidir. Ada, o dönemde Pascal gibi diğer popüler programlama dillerinden genişletildi. Ada, Avustralya, Belçika ve Almanya gibi ülkelerdeki hava trafiği yönetim sistemlerinde ve diğer birçok ulaşım ve uzay projesinde kullanılmaktadır.
1983: C++
Bjarne Stroustrup, Bell Laboratuvarlarında C dilini değiştirdi. C ++; sınıflar, sanal işlevler ve şablonlar gibi geliştirmelerle C’nin bir uzantısıdır. 1986'dan beri en iyi 10 programlama dili arasında listelenmiştir ve 2003 yılında Onur Listesi Statüsü’nü almıştır. C ++; MS Office, Adobe Photoshop, oyun motorları ve diğer yüksek performanslı yazılımlarda kullanılmaktadır.
1983: Objective-C
Brad Cox ve Tom Love tarafından geliştirilen Objective-C, Apple’ın işletim sistemleri olan macOS ve iOS için yazılım yazma amaçlı kullanılan ana programlama dilidir.
1987: Perl
Perl, Larry Wall tarafından oluşturulmuştur ve genel amaçlı, üst düzey bir programlama dilidir. Başlangıçta metin düzenleme için tasarlanmış bir komut dosyası dili olarak tasarlanmıştı ancak günümüzde Bilgisayar Üretimli İmgeleme(CGI), veritabanı uygulamaları, sistem yönetimi, ağ programlama ve grafik programlama gibi birçok amaç için yaygın olarak kullanılmaktadır.
1990: Haskell
Haskell, Amerikalı mantıkçı ve matematikçi Haskell Brooks Curry’nin adını taşıyan genel amaçlı bir programlama dilidir. Tamamen işlevsel bir programlama dilidir, yani öncelikle matematikseldir. Çok sayıda sektörde, özellikle karmaşık hesaplamalar, kayıtlar ve hesaplamalarla ilgilenenler tercih ederler. Bu çağın diğer birçok programlama dili gibi, Haskell’in iyi bilinen uygulamalar için kullanıldığını görmek çok yaygın değildir. Bununla birlikte programlama dili, adı Nikki and the Robots olan bir dizi oyunu yazmak için kullanılmıştır.
1991: Python
İngiliz komedi grubu Monty Python’un adını taşıyan Python, Guido Van Rossum tarafından geliştirildi. Çeşitli programlama stillerini desteklemek ve kullanımı eğlenceli olmak için oluşturulmuş genel amaçlı, yüksek seviyeli bir programlama dilidir. Bazı öğreticiler, örnekler ve talimatlar Monty Python göndermeleri içerir. Python, bugüne kadar dünyanın en popüler programlama dillerinden biri haline gelmiştir. Google, Yahoo ve Spotify gibi şirketler tarafından kullanılmaktadır.
1991: Visual Basic
Microsoft tarafından geliştirilen Visual Basic, programcıların grafik kullanıcı arabirimi (GUI) aracılığıyla önceden seçilmiş kod parçalarını seçme ve değiştirme konusunda sürükle ve bırak stilini kullanmalarına olanak tanır. Dil, bu günlerde aşırı kullanılmamaktadır, ancak Microsoft, Visual Basic bölümlerini Word, Excel ve Access gibi bazı uygulamalarında kullanmıştır.
1993: Ruby
Yukihiro Matsumoto tarafından yaratılan Ruby, yorumlanmış yüksek seviyeli bir programlama dilidir. Diğerlerinin yanı sıra Perl, Ada, Lisp ve Smalltalk’tan etkilenen bir öğretim dilidir. Ruby’nin birincil kullanımları web uygulamaları geliştirme ve Ruby on Rails içindir. Twitter, Hulu ve Groupon Ruby kullanan bazı iyi bilinen şirket örnekleridir.
1995: Java
Java, James Gosling tarafından etkileşimli bir TV projesi için oluşturulmuş genel amaçlı, üst düzey bir dildir. Platformlar arası işlevselliğe sahiptir ve sürekli olarak dünyanın en popüler programlama dilleri arasında yer alır. Java, bilgisayarlardan akıllı telefonlara ve park sayaçlarına kadar her yerde bulunabilir.
1995: PHP
Eskiden “Personal Home Page (Kişisel Ana Sayfa)” olarak bilinen ve şimdi “Hypertext Preprocessor (Köprü Metni Ön İşlemcisi)” anlamına gelen PHP, Rasmus Lerdorf tarafından geliştirilmiştir. Birincil kullanımları, dinamik web sayfalarının yanı sıra sunucu tarafı geliştirmeyi de içerir. Facebook, Wikipedia, Digg, WordPress ve Joomla dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanından en büyük şirketlerden bazıları PHP kullanıyor.
1995: JavaScript
JavaScript, Brendan Eich tarafından oluşturulmuştur, bu dil öncelikle dinamik web geliştirme, PDF belgeleri, web tarayıcıları ve masaüstü widget’ları için kullanılır. Hemen hemen her büyük web sitesi JavaScript kullanır. Gmail, Adobe Photoshop ve Mozilla Firefox bazı iyi bilinen örneklerindendir.
2000: C#
Microsoft’ta C++ ‘ın bilgi işlem becerisini Visual Basic’in basitliğiyle birleştirmek umuduyla geliştirilen C#, C++ tabanlıdır ve Java ile birçok benzerliği paylaşır. Dil, neredeyse tüm Microsoft ürünlerinde kullanılır ve esas olarak masaüstü uygulamaları geliştirmede görülür.
2003: Scala
Martin Odersky tarafından geliştirilen, matematiksel fonksiyonel programlama ve organize nesne tabanlı programlamayı birleştiren dildir. Scala’nın Java ile uyumluluğu, Android geliştirmeye yardımcı olur. Linkedin, Twitter, Foursquare ve Netflix teknoloji yığınlarında Scala kullanan birçok şirketten sadece birkaçıdır.
2003: Groovy
Java’dan türetilen Groovy, James Strachan ve Bob McWhirter tarafından geliştirilmiştir. Dil, özlü ve öğrenmesi kolay olduğu için üretkenliği artırır. Groovy’yi teknoloji yığınlarında kullanan bazı tanınmış şirketler Starbucks, TransferWise ve Craftbase’dir.
2009: Go
Go, Google tarafından büyük yazılım sistemlerinden kaynaklanan sorunları gidermek için geliştirilmiştir. Basit ve modern yapısı nedeniyle Go, Google, Uber, Twitch ve Dropbox gibi dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinden bazılarında aktif olarak kullanılmaktadır.
2014: Swift
Apple tarafından C, C++ ve Objective-C’nin yerini almak üzere geliştirilen Swift, yukarıda belirtilen dillerden daha kolay olması ve hata için daha az yer bırakması amacıyla geliştirildi. Swift’in çok yönlülüğü, masaüstü, mobil ve bulut uygulamaları için kullanılabileceği anlamına gelir. Önde gelen yabancı dil öğrenme uygulaması Duolingo, Swift ile yazılmış yeni bir uygulamayı başlattı.
Bugün hala hangi eski programlama dilleri kullanılıyor?
Tüm programlama dilleri ister teknolojideki gelişmelerin bir sonucu olsun, ister sadece daha sofistike bir dille değiştiriliyor olsun kullanılabilirliğini sonsuza kadar sürdüremez. Bununla birlikte, bugün hala BT Uzmanları tarafından kullanılmaya devam eden bazı eski programlama dilleri var:
FORTRAN
FORTRAN’ın ilk sürümü, 1953'te John Backus tarafından IBM’de önerildi. İlk optimize edici derleyiciydi ve optimize edilmiş kodun elle yazılmış montaj koduyla olumlu bir şekilde rekabet ettiği için bilimsel çalışmalarda yaygın olarak kullanıldı. Dil, bugün hala dünyanın en hızlı süper bilgisayarlarının bazılarında kullanılmaktadır. 2018'de yayınlanan en son sürümle 1953'ten beri bir dizi güncelleme yapıldı.
COBOL
COBOL 1959'da geliştirildi ve ilk üst düzey programlama dillerinden biriydi. Çok uzun zaman önce icat edilmiş olmasına rağmen COBOL bugün hala oldukça yaygın. Yalnızca ABD’de, bankacılık sistemlerinin% 43'ü COBOL üzerine kuruludur ve ATM swipe’larının %95'ini ve yüz yüze işlemlerin %80'ini oluşturur.
Erken Dönemde Microsoft ve Apple’ın Programlama Dilleri
Microsoft ve Apple, programlama dilleri tarihindeki en temel şirketlerden ikisidir. BASIC (ilk olarak 1964'te piyasaya sürüldü), Microsoft’un kurucuları Bill Gates ve Paul Allen tarafından 1975'te değiştirildi. Değiştirilmiş sürümleri, Microsoft’un ilk pazarlanan ve dağıtılan ürünü olan Altair BASIC oldu ve şirketin kurulmasına yol açtı.
Pascal, Apple’ın ilk günlerinde tercih edilen programlama diliydi. 1970'lerin başında icat edilen Pascal’ı, Apple geliştiricileri gücü ve kullanım kolaylığı nedeniyle sevdi. Bununla birlikte, Apple 1996 yılında NeXTSTEP kod kitaplığını satın aldığında, Objective-C (NeXTSTEP altında lisanslanmıştır.) teknoloji devi için popüler tercih edilen bir dil haline geldi.
Günümüzün en popüler programlama dili nedir?
Programlama dilleri tarihi yolculuğumuzun sonuna yaklaşıyoruz. Gördüğünüz gibi, bilgisayar programlama günlük olarak güvendiğimiz teknolojiye güç vererek tüm beklentilerin ötesinde bir seviyeye ulaştı. Bu nedenle, bugün dünyaya güç veren programlama dillerini uygulamak-kontrol etmek için yetenekli ve meraklı profesyonellere ihtiyacımız var. Ama en popüler programlama dili hangisi?
Stack Overflow, bilgisayar programcılığı ile ilgili kullanıcı odaklı soru cevap sitesi olan ve her yıl yayınladıkları anketleri geliştiriciler tarafından gelen “Nasıl öğrendikleri ve seviye atladıkları, hangi araçları kullandıkları ve ne istediklerini” belirten soruları raporlar halinde sunuyor. 57,378 kişinin katılımıyla çıkan en popüler Programlama, Komut Dosyası ve Biçimlendirme Dilleri;
Arka arkaya sekiz yıldır JavaScript, en yaygın kullanılan programlama dili olma özelliğini koruyor. HTML/CSS, SQL, Python ve Java sonuçlarda ilk 5'te. Listenin daha aşağılarına indiğimizde, TypeScript için ılımlı kazançlar gözüküyor ve popülerlik açısından C’yi geride bırakıyor. Ek olarak, 2017 kadar yakın zamanda bu listenin ilk 10'u arasında yer alan Ruby, Go ve Kotlin gibi daha yeni teknolojiler, trend teknolojiler tarafından geride bırakılarak düşüş göstermekte.
Sonuç
Programlama dillerinin tarihi gerçekten büyüleyici. 19. yüzyılın ortalarından kalma bir algoritmanın bugün yaşadığımız teknoloji odaklı toplumun yolunu açacağını kim düşünebilirdi? İlk karmaşık makine kodlarından, günümüzde en sevdiğimiz teknolojilere güç veren insan tarafından okunabilir koda kadar programlama dilleri uzun bir yol kat etti. Kesin olan şey, bilgisayar programcılığının son 150 yıldır olduğu gibi gelişmeye devam edecek olması.
Geleceğin neler getireceğini görmek heyecan verici :)
